دانشگاه شاهد
در پی صدور فرمان تاریخی ششم فروردین ۱۳۶۵ حضرت امام خمینی «رضوان الله تعالی علیه» مبنی بر لزوم رسیدگی به امور فرهنگی و تحصیل فرزندان شهدا، آزادگان، مفقودان و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، برای ایجاد عرصه‌ی آموزشی و تحقیقاتی لازم در سطح عالی (صحیفه‌ی امام خمینی، ج۲۰، ۲۸ـ۲۹) مقدمات تشکیل دانشگاهی تحت عنوان دانشگاه شاهد آغاز شد و این دانشگاه در ۱۳۶۰ رسماً تأسیس گردید.
در همان سال اساسنامه‌ای برای آن تهیه و تصویب شد. اهداف کلی این دانشگاه عبارت بود از: تأمین امکانات آموزشی و تربیتی برای فرزندان شاهد؛ فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای تقویت بنیه‌ی علمی آن عزیزان؛ افزایش کیفیت آموزشی دانشگاه با تأکید بر تربیت کادر کارشناس و بالاتر؛ توجه به تحقیقات و به خصوص تحقیقات کاربردی و سازماندهی مراکز تحقیقاتی به خصوص در دوره‌های کارشناسی ارشد و بالاتر و توسعه‌ی آموزش‌های آزاد، نیمه‌حضوری و آموزش‌های شبانه برای پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه. (www.shahed.ac.ir)
اساسنامه‌ی این دانشگاه در ۱۳۶۹ مورد تجدیدنظر قرار گرفت؛ به این صورت که در ۲۰ ماده و ۹ تبصره در جلسه‌ی مورخه‌ی ۲۹/۸/۱۳۶۹ به تصویب شورای مشترک کمیسیون‌های ۱ و ۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و جایگزین اساسنامه‌ی قبلی موضوع مصوبه‌ی شماره‌ی ۸۰۳/دش مورخ ۲۰/۳/۶۸ شورای مذکور گردید.
این دانشگاه هم اکنون، دارای معاونت‌های:
- اداری ـ مالی
- دانشجویی
- طرح و توسعه
- آموزشی است و در کنار آن یک اداره کل فناوری و تجهیزات نوین و دو دفتر نظارت و ارزشیابی و نظارت و امور بین‌الملل دارد. اساسنامه‌ی این دانشگاه، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانشگاه را این‌گونه تعریف کرده است:
- به منظور ایجاد امکانات آموزشی و تربیتی و تحقیقاتی لازم در دوره‌های آموزش عالی برای آن دسته از فرزندان شهدا، آزادگان، مفقودین و جانبازان جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی که واجد شرایط و مستعد تحصیلات عالیه هستند، دانشگاه خاصی به نام «دانشگاه شاهد» تأسیس می‌گردد.
- این دانشگاه به عنوان مرکز آموزشی و تربیتی کشور برای مدت نامحدود تأسیس می‌شود.
- دانشگاه شاهد مؤسسه‌ای غیرانتفاعی و وابسته به بنیاد شهید انقلاب اسلامی است و با شخصیت حقوقی مستقل که رئیس دانشگاه، نماینده‌ی قانونی آن خواهد بود.
- بودجه‌ی دانشگاه را بنیاد شهید تأمین می‌کند.
بر اساس همان اساسنامه، وظایف این دانشگاه عبارت است از:
- دانشگاه می‌تواند در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری و در رشته‌های مختلف تحصیلی دانشجو بپذیرد. تأسیس این رشته‌ها در مقاطع مختلف پس از احراز شرایط و تأمین امکانات لازم بر حسب مورد، منوط به اجازه‌ی شورای گسترش دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. دانشگاه به فارغ‌التحصیلان خود در رشته‌ها و مقاطع تحصیلی مصوب، دانشنامه‌ی رسمی اعطا خواهد کرد.
- دانشگاه موظف است با همکاری وزارت آموزش و پروش برای ارتقای سطح علمی فرزندان شهدا، مفقودین، جانبازان و آزادگان جهت موفقیت نامبردگان در آزمون ورودی دانشگاه شاهد، دوره‌ی پیش‌دانشگاهی و تقویتی تشکیل دهد.
- دانشگاه موظف است کلیه‌ی ضوابط و مقررات آموزشی مربوط به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی را که به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی برنامه‌ریزی و سایر مراجع ذی‌ربط رسیده است، رعایت کند.
ارکان این دانشگاه عبارت است از: هیئت امنا، رئیس دانشگاه و شورای دانشگاه. هیئت امنا متشکل از نه نفر از شخصیت‌های کشور و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها به شرح زیر است:
- الف) رئیس جمهور
- ب) نماینده‌ی رهبری و سرپرست بنیاد شهید انقلاب اسلامی
- ج) وزیر فرهنگ و آموزش عالی
- د) وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- هـ.) وزیر آموزش و پرورش
- و) دو نفر از اعضای هیئت علمی در مرتبه‌ی استادیاری و بالاتر که حداقل دارای سه سال سابقه‌ی کار آموزشی باشند که یکی از آنان به پیشنهاد وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دیگری به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالی پس از تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی انتخاب می‌شوند.
- ز) یکی از شخصیت‌های فرهنگی به پیشنهاد نماینده‌ی رهبری و سرپرست بنیاد شهید انقلاب اسلامی و تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی
- ح) رئیس دانشگاه
وظایف هیئت امنا به این شرح است: تصویب آیین‌نامه‌ی داخلی هیئت امنا؛ تأیید و نصب و عزل رئیس دانشگاه که به پیشنهاد نماینده‌ی رهبری و سرپرست بنیاد شهید انقلاب اسلامی و تأیید هیئت امنا و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام می‌شود؛ تصویب نمودار سازمانی و تشکیلاتی دانشگاه بر اساس پیشنهاد رئیس دانشگاه؛ تصویب بودجه‌ی سالیانه و بودجه‌ی تفصیلی دانشگاه با ارائه و بنابر پیشنهاد رئیس دانشگاه، تصویب آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، استخدامی، دانشجویی و سایر آیین‌نامه‌های لازم؛ تأیید حسابرس و تعیین حق‌الزحمه‌ی وی بنابر پیشنهاد رئیس دانشگاه؛ تصویب ترازنامه و صورت‌حساب‌های مالی سالیانه‌ی دانشگاه؛ نظارت بر حسن اجرای فعالیت‌های دانشگاه و بررسی گزارش اموری که از طرف رئیس دانشگاه ارائه می‌شود؛ تصویب ضوابط کسب درآمدهای دانشگاه و نحوه‌ی مصرف آن؛ پیشنهاد توسعه و یا انحلال واحدها و یا رشته‌های تحصیلی دانشگاه به وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر حسب مورد؛ تصویب پیشنهاد رئیس دانشگاه مبنی بر تعیین میزان پرداخت حق‌التحقیق، حق‌التدریس، حق‌التألیف و نظایر آنها؛ تصویب آیین‌نامه‌ی نحوه‌ی جلب هدایا و سایر کمک‌های مردمی جهت پیشبرد اهداف آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه؛ تصویب سایر مواردی که در این اساسنامه به عهده‌ی هیئت امنا واگذار شده است.
نصب و عزل رئیس دانشگاه بر عهده‌ی رئیس هیئت امنا است. وظایف و اختیارات رئیس دانشگاه به این صورت است:
شرکت در جلسات هیئت امنا و مطرح کردن پیشنهادهای شورای دانشگاه در هیئت امنا، اجرای مفاد این اساسنامه، مقررات و مصوبات آموزشی وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر حسب مورد همچنین آیین‌نامه‌های مصوب هیئت امنای دانشگاه، ایجاد هماهنگی لازم بین مسئولان دانشگاه و نظارت بر حسن اجرای امور، جذب نیروی انسانی مورد نیاز دانشگاه، تعیین معاونان دانشگاه، رؤسای دانشکده‌ها و رؤسای واحدهای آموزشی و تحقیقاتی تابع، برآورد بودجه‌ی سالیانه و بودجه‌ی تفصیلی دانشگاه و پیشنهاد آن به هیئت امنا جهت بررسی و تصویب، تهیه‌ی نمودار سازمان اداری و تشکیلاتی دانشگاه و ارائه‌ی آن به هیئت امنا جهت بررسی و تصویب، تهیه و پیشنهاد آیین‌نامه‌ی ترکیب اعضا، وظایف و اختیارات شورای دانشگاه به هیئت امنا، تهیه و پیشنهاد آیین‌نامه‌ی مالی، معاملاتی، استخدامی و سایر آیین‌نامه‌های مورد نیاز به هیئت امنا، پیشنهاد حسابرس به هیئت امنا، ارسال گزارش حسابرس به هیئت امنا.
شورای دانشگاه برای حل و بررسی خط‌مشی‌های کلی آموزشی و پژوهشی و برنامه‌های مصوب دانشگاه و همچنین راهیابی برای رفع مشکلات و موانع احتمالی در اجرای مقررات و آیین‌نامه‌های مختلف دانشگاه تشکیل می‌شو.د (مجموعه مصوبات شورای عالی و نیز (www.iran cultur.org)
این شورا پیشنهادهای اصلاحی خود را از طریق رئیس دانشگاه به هیئت امنا و سایر مراجع ذی‌صلاح ارائه می‌دهد. این دانشگاه در مهر ۱۳۶۹ با پذیرش ۱۶۵ نفر دانشجو در هفت رشته‌ی تحصیلی (شامل پرستاری، مامایی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی، روان‌شناسی، ریاضی و نقاشی) فعالیت خود را آغاز نمود و در حال حاضر با ۵۴۳۷ دانشجو در ۶۸ رشته (یک رشته در مقطع دکتری تخصصی PHD دو رشته در مقطع دکتری حرفه‌ای، ۲۸ رشته در کارشناسی ارشد و ۳۷ رشته در مقطع کارشناسی) در هشت دانشکده‌ی پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری و مامایی، علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، علوم کشاورزی و هنر و یک مرکز آموزش‌های غیرحضوری به فعالیت خود ادامه می‌دهد. (www.shahed.ac.ir)
این دانشگاه علاوه بر تهران در رامسر نیز دانشکده دارد. بیمارستان‌های شهید مصطفی خمینی و حضرت زینب وابسته به این دانشگاه هستند و نشریه‌ی دانشور را این دانشگاه منتشر می‌کند. (راهنمای آموزش عالی، ۸۴ـ۸۶) رؤسای این دانشگاه از بدو تأسیس عبارتند از:
- نصرت‌الله ضرغام، ۱۳۶۹ـ ۱۳۷۶
- محمدنوری صفا ۱۳۷۶ـ۱۳۸۰، (هفده سال تلاش…، ۱۲۹ و ۱۳۱)
- سید مسعود میرکاظمی ۱۳۸۳ـ۱۳۸۵
- کامیار ثقفی ۱۳۸۵ ـ تاکنون (www.iran.cultur.org)
منابع
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی، مدخل "دانشگاه شاهد" از منصور خلیلی، در دسترس در پایگاه دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، بازیابی: 20 مهرماه 1392.